Gotzon Lobera /
Richard Wagner operaren maisurik handienetako bat da (batzuentzat, handiena). Alemaniari bagagozkio, berriz, Mozartekin batera handiena. Haren opera-lanik ezagunenak Nibelungoaren eraztunaren ziklokoak ditugu, bai eta Rienzi, Tanhauser, Nurembergeko maisu kantariak, Tristan eta Isolda eta Lohengrin ere.
Hala eta guztiz ere, badago beste Wagner bat, Das Liebesverbot (Maitatzeko debekua) egin zuena. Opera honek ekitaldi bi ditu, libreto-egilea Richard Wagner izan zen, eta libreto hori William Shakespeareren Measure for Measure (Neurriri neurri, Bedita Larrakoetxea zeanuritar karmeldarrak euskaraz egindako itzulpenean) lanean datza.
Zergatik da ezberdina Wagner hau, demagun, Nibelungoaren eraztunaren zikloa egin zuenaren aldean? Badira zenbait arrazoi, hori horrela izateko. Ikus ditzagun zio horiek, bada.
Lehenengo eta bat, alemaniarra ez den antzerkigile bat hartzen du oinarri libretoa egiteko. Antzerkigile hori ez da edonolakoa, ez eta erdipurdikoa ere, ezpada ingelesez sekula ondoen idatzi duen idazlerik handiena. Baliteke edozein hizkuntzatan sekula ondoen idatzi duen idazlerik handiena izatea. Horrenbesterekin, ohiko Wagner ezagunarekin bat ez datorren lehenengo ezaugarri berezia dugu: alemaniar edota eskandinaviar jatorritik kanpoko oinarridun opera dugu.
Bigarren ezaugarri berezia gaia dugu. Wagner helduak lantzen dituen gaiak ez bezalakoa da opera honena: komedia bat. Istorioetan, folklorean ez datzan kontakizuna dugu. Hemen ez dago mitorik, gai hutsala edo funtsik gabea dugu (Wagnerrek geroago egingo zituen lanekin ezin aldera daitekeena; adua ez da inondik inora ageri. Une jakin bateko gertakizun bat dugu. Hona hemen, beraz, bigarren ezaugarri berezia: komedia bat hartzen du antzerki-komedia abestu bat, alegia, opera bat egiteko.
Hirugarren ezaugarri berezia musikan bertan datza; Leipzigeko maisuak opera honetan distira lantzen du gehiago, operaren beraren musika-jarraitutasuna baino. Musika hau gaiak berak eragindakoa da. Eta gaia, prostituzioa aitzakia hartuta, giza maitasuna dugu, andrazko baten eta gizonezko baten artekoa; gertaldia Palermon kokatzen du Wagnerrek, eta horren araberako tratamendu musikala eman.
Opera hau 1834. urtean estreinatu zen. Richard Wagnerrek idatzitako bigarren opera izanagatik, lehenengoz antzeztutakoa izan zen. Magdeburgon estreinatu zen 1836ko martxoaren 29an, eta kritika zorrotzak jasan zituen. Esan daiteke erabateko porrota izan zuela. Bigarren antzezkizunak ez zuen zori hoberik izan, eta ikusleen arteko liskarrengatik bertan behera utzi behar izan zen antzezpena. Leipzigeko maisuak ez zuen berriro antzeztuta ikusiko bere bizitzan.
Wagner hil eta gero ere, banaka-banaka antzeztu da opera hau. Betiere, Wagnerren heriotzaren gomutagarri antolatu ziren ekitaldien artean Wolfgang Sawallisch alemaniar zuzendariak 1983. urtean zuzendu zuen antzezkizuna nabarmendu behar da.
Betiere, nik ikusi dudan antzezpena 2016. urtekoa da, Madrilgo Errege Antzokiak Londresko Royal Opera House Covent Garden eta Buenos Airesko Tatro Colónekin batera egindako ekoizpena. Madrilen antzeztu zen, oso koloretsua eta gaiarekin ondo uztartzen dena. Baliteke gaur egungo telefonoak erabiltzea hogeigarren gizaldiaren hasierako girotik kanpo egotea. Hau da: jantziak eta agertokiak ez datoz bat gaur egun erabiltzen diren telefonoekin. Badiot, zutabe honetan aurretik esanda daukadan legez, opera baten antzezpenak, musika ez ezik, beste zehaztasun batzuk zaindu behar dituela, opera bera sinesgarria izango bada. Bego honetan!
Operaren mamiari dagokionez, berriz, esan dezakegu Wagner gazte honek zerikusi txikia duela helduaroko eta zahartzarokoarekin. Izan ere, istorioa ondo amaitzen da. Bizi-maitasunak indar handiagoa du jainko-maitasunak baino operaren amaierari begira, eta gertalekua bera, Palermo, orduko Alemaniatik ikusita exotiko xamarra gertatzen zen.
Berba baten, Wagnerrek denbora-pasako opera bat idatzi zuen, nahiz eta orduko alemaniarrek txarto hartu, baina garbi dago haren helburua horixe izan zela.
Irakurle horrek, opera hau ezagutzen ez baduzu, Interneten bidez daukazu aukera bera ikusteko. Merezi du beste Wagner hau ezagutzea, batez ere alemaniar operagileak izan zuen bilakaera hobetotxo ikusteko. Izan ere, opera honetako musikaren pasarte txiki eta gutxi batzuetan eriden ditzakegu geroago azalduko den alemaniar antzerki abestuaren aita izango zenaren lehenengo aztarnak. Oso gomendagarria!
