Bilbo, 2024ko irailaren 26a, osteguna. Arriaga Antzokia. Carmina Burana. Fura dels Bausen ikuskizuna, Carl Orffek (Munich, 1895eko uztailaren 10a – Munich, 1982ko martxoaren 29a) konposatutako kantata eszenikotik abiatuta. Obra 1937ko ekainaren 8an estreinatu zen Frankfurteko Alte Oper-ean.

Cesar Belda, zuzendaria. Amparo Navarro, sopranoa. Rajiv Cerezo, baritonoa. Adrian Espada, kontratenorra. Raquel Cruz, aktorea. Sara Rapado eta Yerim Jung, sarrerako bakarlariak.

Orkestra: Mikhaylo Studyonov eta Alexander Zavalin, pianoak. Cristina Santirso, flauta. Andres Felipe Arroyo eta Camilo Andras Alvarez, kontrabaxua. Alba Rocio Morejon, tinpanoak. Armando Capilla, Eleazar José Higuera, Borja Llimerá, Alba Rocio Morejón, Maria de las Viñas eta Jan Cibej, perkusioa.

Korua: Patricia Medina, Lucía Pernía eta Macarena Portilla, sopranoak. Sara Rapado, Zhanna Vanat, Claudia Ximena García, Olga Guseva eta Claudia Sierra, mezzoak. Javier Lassaleta, Carlos Jimenez, Fernando Fuego eta Victor Trueba, tenorrak. Alejandro Francisco Guillén eta Jonatan de Dios Adan, baritonoak. Jorge Martín, Adrián Bernal eta Pedro Pablo Oliva, baxuak.

Olaia Cabezas, errejidorea. Ernest Porcar, zuzendaritza teknikoa. Alberto Fernandez, Luis Miguel Rabanillo eta Lucas Muñoz, makineria. Artur Gavalda, argiztapena. Adrian Galones, soinua. Ivan Leon, bideoa. Kantia Cañestro, karakterizazioa. Uso Sakaluga, jostundegia. Carmen Márquez, ekoizpen artistikoaren zuzendaritza. Camera eta Som Produce agentzia, ekoizpena. Francesc Prat eta Juanjo River, produkzio exekutiboa.

JUAN CARLOS MURILLO

Burana Bavariako (Alemania) Benediktbeuern abadian (Bura Sancti Benedicti latinez) 1803an aurkitutako eta XII. eta XIII. mendeetan bildutako kantuen bildumari eman zitzaion latinezko izena da, eta bertatik aukeratu zituen Carl Orffek bere kantata ospetsuari forma eman zioten hogeita lau poemak, bizitzeko gogoa eta lurreko plazerekiko, maitasunarekiko eta naturaren gozamenarekiko grina goraipatzeaz gain garaiko botere-estamentuen kritika eta satira ugari biltzen dituena.

Orffek honela azpititulatu zuen bere konposizioa: Cantiones profanæ cantoribus et choris cantandæ comitantibus instrumentis atque imaginibus magicis, hau da, Kantari eta koruentzako kantu profanoak, instrumentu eta irudi magikoekin batera kantatuak izateko.

Bilbora itzuli da 2009an Donostiako Musika Hamabostaldian estreinatu eta 2018an Arriaga Antzokian antzeztutako ekoizpena, sortu zeneko espiritu berarekin itzuli ere, antzinako Greziako antzerkiari eta musikari buruzko erreferentziaz betetako eszenaratze batean. Horrela, koruaren parte-hartze garrantzitsuak, pertsonaia zirikagarri eta lotsagabeen agerpenek, edo tanke edo garabi moduko tramankuluak erabiltzeak antzerki-izaera nabarmena duen produkzioa osatzen eta borobiltzen dute.

La Furak, beste behin ere, bere kontaktu antzerkia eta diziplina anitzeko proposamen eszenikoak egiteko gaitasuna erakusten ditu, irudimenez eta morboz -morbo sinbolikoa eta profil txikikoa kasu honetan- beteriko taularatze batean. Antzerki-ekintza hausnarketarako eta, bereziki, esperientziarako erritual eta probokazio bilakatzen zaigu, hizkuntzaren eta elementu eszeniko ikusgarri eta eraginkorren bidez, ikus-inpaktu handiko proiekzio erakargarriek indartuta.

Antzezpenak, oroitzapenez eta atabismoz betea, ikusleen entrega eta konplizitatea piztu zituen hasiera-hasieratik. Proposamen koherentea bai konpositore munikarrak adierazitako asmoarekin, bai bere estilo musikal neoklasikoarekin eta elementare Musik edo musika primitiboaren bilaketarekin.

Emanaldia soinekoa eranzten hasten den emakume baten azalean grabatutako Fortunaren gurpilaren irudiarekin abiatzen da. Fortunaren gurpila, obraren konposizio-egituraren oinarrian antzeman dezakeguna eta Orffen kantata ireki eta ixten duena, obertura gisa Cesar Belda zuzendariaren lau pieza gehitu zaizkiolarik.

Lau pieza oso atxikiak jatorrizko obraren estiloari eta haren erreferentziei, testuingurua erakutsi eta produkzioaren paisaia mugatzen dutenak: carpe diem-aren gorazarrea, oraina aprobetxatzeko aholkua, denboraren iheskortasunaren ziurtasunaren eta munduaren amaierako egun saihestezinaren aurrean norberaren identitatea eta autodeterminazioa bilatzeko elementu gisa.

Produkzioan musika eta elementu bisual eta eszenikoak organikoagoak eta ukigarriagoak diren beste batzuekin uztartzen dira, hala nola mahats-bilketaren unean publikoari botatzen zaion ardoarekin, gure desirak lortzeko inplikatu eta busti gaitezen egiten den interpelazio gisa, edo koadroek eszenatokiaren gainean aurrera egin ahala aretoan zabaltzen diren lurrinekin, gure zentzumen guztien parte hartzea eskatzen duen esperientzia eraginez.

Musikari dagokionez, kantataren ganbera-bertsio bat dugu, Arriaga antzokiarena bezalako espazio txikietara egokitua, eta horrek hurbiltasuna eta familia kutsua eransten dizkio emanaldiari.

Cesar Beldak ezinbestean mugatua eta aldi berean nahikoa den taldea zuzentzen du, eszenaren bilakaerarekin erabat sinkronizatua eta harmonizatua dagoen bertsioa eginez, eta kantataren jatorrizko plangintzak eskatzen duen dramatismoa eta handitasuna ziurtatzeko soinuztapenera jo behar badu ere, jatorrizko musikaltasunari eusten diona, non egileak eskatzen dituen erritmoa eta dinamikak hain funtsezkoak diren.

Ikusleen konplizitatea pizten duten pasartez beteriko ikuskizuna dugu, baritonoak Ego sum Abbas-en duen elkarreraginetik haratago, konpainiaren hastapenetan berritzailea suertatzen zen eta ordutik gure kode partekatuen parte den antzerki-lengoaiarekin.

Koruaren interpretazioa bikaina izan zen, antzezpen osoan zehar artikulatzaile, euskarri, iruzkingile eta gidari izan zelarik. Hamasei ahotsez osatutako multzoa, oso enpastatua, Beldaren zuzendaritzapean ahots eta eszena erraztasun handia erakutsi eta soinu bikaina eta ahots bakarlariekin oreka lortu zuena.

Bikain Cristina Santirso flauta-jotzailearen exekuzioa, besaulki-patioan zehar sartzen den une beretik hasierako Stravinski debussiarra gogorarazten duen ingurune iradokitzaile batean sartu gintuena.

Bakarlariek, funtsezko elementu eta inflexio-puntu obra osoan zehar, unean-unean eskatzen diren dramatismoa, satira eta histrionismoa ekarri zituzten, testuei adierazgarritasuna eta sinesgarritasuna emanez eta fraseatzearen eta dinamiken menderatze handia erakutsiz.

Bereziki aipagarriak dira baritonoa, Rajiv Cerezo, ahotsaren zabaltasuna, sakontasuna eta moldakortasuna eskatzen dituen tesitura batean eroso moldatu zena, eta sopranoa, Amparo Navarro, ahots betea eta fraseatze bikaina erakutsi zituena, une bakoitzean testuen transmisiorako beharrezkoak diren sinesgarritasuna eta presentzia eszenikoa adieraziz.

Gaualdi maitagarri bat, alfabetoko azken letretatik abiatuta sailkatu ohi diren belaunaldi horien aurrekoetako lagunez beteriko ingurune fisiko, estilistiko eta tematiko familiar batean.

Carl Orffen obra ezagunarekiko berrelkartze bat, carpe diem eta autodeterminazio pertsonalaren aldarrikapenetik oraingo honetan, gutariko askorengan jakin-mina eta interesa piztu zituen eta, oraindik ere, gaur egun hala egiten jarraitzen duen obrarekin.